Mówią, że krokiem milowym w nauce języka obcego jest moment, w którym zaczynasz słyszeć regionalizmy i dziwne akcenty w tym oto języku. Otóż, wszem i wobec muszę się Wam pochwalić – ostatnio zrozumiałam, o co chodzi ludziom, którzy się podśmiechują z akcentu języka francuskiego rodem z Tuluzy! Jak dotąd każdy, kto mówił lepiej ode mnie po francusku (czyli – nie oszukujmy się – 99% osób, które się tym językiem posługują) miał według mnie obłędny, romantyczny i szarmancki akcent. Teraz to się zmieniło! Ha! I’m goooooood!

Niestety imitacja tego akcentu w moim wykonaniu jest tak niesamowicie uboga… Jak zacznę się zastanawiać nad wymową, to ucieka mi sens. Na moim ostatnim intensywnym kursie języka francuskiego dostaliśmy zadanie, żeby nagrać kawałek tekstu po francusku. Mogliśmy pracować nad tym tekstem i doszlifowaniem wszystkich niuansów wymowy dosłownie przez kilka dni. I co z tego, jak po wielu próbach moje nagranie brzmiało tak, jakby przepiękny francuski tekst przeczytała taka właśnie pani:

A wracając do tematu regionalnych akcentów. Po raz pierwszy od długiego czasu zaczęłam nadstawiać ucho, jak koledzy z Tuluzy rozmawiali z nami po francusku, po czym zapytałam tonem odkrywcy Ameryki:

– David, dlaczego ty mówisz tak dziwnie?

– A dlaczego dziwnie?

– No to powiedz vraiment.

– Wreman.

– Steve, a teraz Ty powiedz vraiment.

– Wremą.

– No, to dlatego dziwnie!

Francuski z Tuluzy brzmi bardzo dziwnie, ale przynajmniej południowcy używają takich samych słów jak reszta Francuzów. Natomiast Szwajcarzy z kantonów francuskojęzycznych mają kilka – kilkanaście słów, które całkowicie się różnią od oficjalnej odmiany tego języka. To i tak piksel w porównaniu ze szwajcarskim niemieckim, który się zdecydowanie różni gramatycznie, składniowo i leksykalnie od swojego berlińskiego ojca.

W dodatku, po pierwsze Szwajcarzy francuskojęzyczni są całkowicie świadomi różnic i są w stanie w razie potrzeby (choć z pewnym trudem) użyć oficjalnej wersji języka francuskiego. Francuzi zamieszkujący w pobliży granicy ze Szwajcarią, szczególnie Ci pracujący w usługach również zdają sobie z tego sprawę, natomiast Ci z Paryża, czy Marsylii już nie bardzo, i dlatego dochodzi do wielu śmiesznych nieporozumień.

Najważniejsza różnica to liczby. Francuzi otóż, Proszę Państwa Czytelników, nie wiadomo skąd, odliczają następująco (od pięćdziesięciu):

50 cinquante (sękąt) – całkowicie normalne, niczym się nie wyróżniające pięćdziesiąt

60 soixante (słasąt) – także wyglądające jak Pan Bóg przykazał sześćdziesiąt

70 soixante – dix (słasąt dis) – ni w pięć ni w dziesięć – dosłownie sześćdziesiąt – dziesięć. Ale jakby się ktoś upierał, to jakaś logika za tym stoi, w końcu sześćdziesiąt + dziesięć = siedemdziesiąt.

80 quatre – vingt (katre wę) – dosłownie cztery – dwadzieścia. Czy można zastosować logikę z poprzedniego przykładu? Ni chu…! Ale zawsze można się doszukać mnożenia: cztery * dwadzieścia = osiemdziesiąt.

90 quatre – vingt – dix (katre wę dis) – zabijcie mnie Wszyscy Święci cztery – dwadzieścia – dziesięć. Czy jest w tym jakaś logika? Czy naprawdę Francuzom, którzy odliczają w taki sposób swoje pieniądze można zaufać jako szefom instytucji finansowych?

Szwajcarzy gwizdają sobie na tradycję (jak zwykle) i upraszczają te francuskie wynalazki:

50 cinquante (sękąt) – tak samo jak oficjalnie. Logiczne: bierzesz cinq (pięć) dodajesz -ante

60 soixante (słasąt) – bierzesz six (prawie!) i tej dodajesz -ante

70 septante (septąt) – no właśnie! Brak udziwnień, taka sama logika jak przedtem: sept (siedem) + -ante

80 huitante (łitąt) – no i dało się, kochani Francuzi? Huit (osiem) + -ante!

90 nonante (nynąt) – neuf (dziewięć) + -ante, i Jean Claude jest twoim dziadkiem!

Dalej: Francuz na pewno bardzo się zdziwi, gdy pani w szwajcarskim sklepie zaproponuje mu cornet. Zastanowi się, po co mu trąbka, ewentualnie rożek do lodów. A pani, pełna najlepszych chęci, będzie mu chciała wręczyć plastikową siatkę!

Francuz, który będzie chciał wynająć mieszkanie w Szwajcarii, na pewno długie godziny spędzi mózgując nad słowem galetas (strych). Niby znaczy to samo w oficjalnej wersji francuskiego, ale jest tak przestarzałe, że nikt go już nie śmie używać, żeby nie zostać posądzonym o przybycie swoim wehikułem czasu domowej roboty sprzed drugiej światowej!

Za to Szwajcar na wakacjach w Nicei, którego kelner zapyta, czy chce wody do swojego espresso, na pewno odpowie: Volontiers! (Bardzo chętnie). I kelner albo się zdziwi albo ryknie śmiechem, bo wyobrazi sobie średniowiecznego rycerza, który odpowiada, że z największą chucią i drybciem będzie pijował tą kawęcię z wodniczką.

C’est chouette! Bonnard! (Świetnie! Znakomicie!) – krzyknie młoda Szwajcarka na wieść, że w jej wsi gra Madonna. Jej francuska koleżanka za to będzie się długo zastanawiała, co ma piosenkarka wspólnego z sową.

Francuz w szwajcarskiej restauracji zatchnie się z niepowstrzymywanego chichotu, jak zobaczy, że jako sałatkę Helweci proponują lwi ząb (dent de lion).

Wiele różnic jest jednak przestarzałych, albo wynika po prostu z tego, że Szwajcarzy nie są aż tak dogmatyczni jak Francuzi w pragnieniu oczyszczania języka z anglicyzmów i innych zapożyczeń. I tak, w Genewie, czy Fryburgu można spokojnie zapytać o bancomat, zamiast trudzić się z guichet automatique bancaire. Studenci idą na uni – université, a nie chodzą tak bardzo dwuznacznie, jak to Francuzi, na fac. Na fac może chodzą, ale wieczorami i nie tylko studenci. Następna sprawa: Szwajcarzy zangielszczyli sobie ponoć posiłki – i tak śniadanie jest duże i porządne – dèjeuner, a nie jakieś małe francuskie śniadanko – petit – dèjeneur. Lanczyk za to jedzą jak najbardziej angielski – dîner, a Francuzi jedzą w tym czasie szwajcarskie śniadanie – dèjeneur. W porze kolacji Szwajcarzy jedzą souper, a Francuzi gonią w piętkę jeszcze ze szwajcarskim lanczem – dîner. Pewnie zauważyliście słowo „ponoć” – ponoć tak jest, bo Szwajcarzy niby tego bronią jak tajemnicy bankowej, ale tak naprawdę zauważam częściej oficjalną francuską wersję językową.

I tak szwajcarska wersja francuskiego to tyli tyli do kanadyjskiej. Kolega z Francji opowiadał, jak raz jeden poszedł ze znajomą z Kanady na plażę. Koleżanka położyła się na ręczniku i poprosiła: – Jacques, czy możesz mi się spuścić na plecy? Jacques padł z wrażenia, ale jako Francuz pełną gębą, nie mógł nie sprostać tej jakże bezpośredniej prośbie. Nie pasowało mu tylko jedno do kontekstu: koleżanka z niewinną miną podała mu ochronny krem przeciwsłoneczny! Tak, tak, jej po prostu chodziło o wysmarowanie pleców!

A my mamy problem z bajglem, obwarzankiem i precelkiem! Przynajmniej jak chcemy powiedzieć: „Poproszę obwarzanka!” nie oznacza to: „Ręce do góry, ty precelkowaty karaluchu!”