19 maja 2019 roku odbędzie się referendum w Szwajcarii na temat zaostrzenia przepisów dotyczących posiadania broni palnej. Proponowane zasady wprowadzają co prawda wiele ograniczeń, ale nie zakazują posiadania broni, uczestnictwa w ćwiczeniach i klubach strzeleckich. Dlaczego więc ten temat rozpala emocje Szwajcarów niczym rozżarzony węgielek w morzu suchych traw? Rezultat referendum będzie miał bezpośrednie znaczenie na przyszłe relacje z Unią Europejską, a szwajcarskie „nie” może nawet wyeliminować Szwajcarię ze strefy Schengen.

Dlaczego Szwajcaria musi wprowadzić nowe przepisy?

W świetle ataków terrorystycznych, które wstrząsnęły światem w ostatnich latach, Unia Europejska postanowiła zaostrzyć przepisy dotyczące posiadania broni palnej. Szwajcaria nie jest co prawda członkiem UE, ale należy do strefy Schengen, dlatego w wielu kwestiach musi dostosowywać swoje prawo do przepisów unijnych. Szwajcarska Rada Federalna (mówiąc kolokwialnie: rząd) wynegocjowała specjalne warunki dla swoich obywateli argumentując, że prawo do posiadania broni jest jedną ze szwajcarskich tradycji i mimo że Szwajcarzy są uzbrojeni po zęby, ilość przestępstw przy użyciu legalnej broni palnej jest w Szwajcarii bardzo niewielka. Unia Europejska ustąpiła i zamiast wprowadzenia całkowitego zakazu posiadania broni półautomatycznej przez osoby prywatne pozwoliła Szwajcarom na wprowadzenie specjalnych pozwoleń wydawanych przez władze kantonalne. W dodatku, przepis nie dotyczy broni myśliwskiej i wojskowej, którą tradycyjnie żołnierze mogą zachować po zakończeniu obowiązkowej służby wojskowej. Jak przekonują inicjodawcy, proponowane zmiany są kosmetyczne i potrzebne do ochrony obywateli i kontroli nad bronią w Szwajcarii, a Unia Europejska i tak poszła na znaczne ustępstwa względem Szwajcarii.

Precz z dyktatem Unii… –

– krzyczą memy publikowane na facebooku przez moich dotąd mało aktywnych politycznie szwajcarskich znajomych. Jeden precedens i już nigdy nie urwiemy się ze smyczy – argumentują oburzeni Szwajcarzy. Owszem, Szwajcarzy wielokrotnie w referendach odrzucali pomysł dołączenia do Unii Europejskiej, ale dlaczego akurat teraz ich anty-unijność wybuchła z taką mocą? Otóż do marchewki, ustępstw dla Szwajcarów, Unia dołączyła kija, groźbę, że niedostosowanie prawa do nowych restrykcji może się wiązać z renegocjacją członkostwa Szwajcarii w strefie Schengen. Wyrzucenie poza obszar strefy Schengen to zamknięcie granic Szwajcarii, potężny kopniak w eksport i turystykę, utrata dostępu do systemu bezpieczeństwa SIS używanego przez policję i celników, dlatego paradoksalnie tego argumentu używają zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy nowych restrykcji dotyczących posiadania broni. Zwolennicy jednoznacznie deklarują – proponowane zmiany nie są takie złe, a konsekwencje mogą być srogie. Przeciwnicy kontratakują – po pierwsze, Unia nas potrzebuje tak samo jak my Unii, a po drugie – jedno ustępstwo względem Unii Europejskiej będzie stanowić niebezpieczny precedens. Przy każdej zmianie przepisów Unia może używać strefy Schengen jako narzędzia nacisku.

– Ależ my jesteśmy partnerami do rozmów. Nie ma żadnego dyktatu Unii Europejskiej – mówi Karin Keller-Sutter, głowa Departamentu Sprawiedliwości i Policji – wystarczy spojrzeć na to referendum. Po pierwsze, my jako Szwajcaria wynegocjowaliśmy całkiem dobre warunki. Po drugie – to nasi obywatele mają władzę i ostatnie zdanie będzie należało do nich.

Ale po co właściwie drzeć szaty o jakąś tam broń? –

– zapyta pewnie każdy przeciętny Polak przyzwyczajony do tego, że broń palną posiadają tylko mundurowi (i to wyłącznie podczas wykonywania swoich zadań lub ćwiczeń). W Szwajcarii szacuje się, że jest ponad 25 sztuk broni na 100 mieszkańców. Tradycja posiadania broni palnej, samoobrony, uczestnictwa w klubach i zawodach strzeleckich jest bardzo silna. Strzelectwo to jeden z narodowych sportów Szwajcarii. Strzelać uczą się nawet dzieci, a widok młodych dziewczyn w cywilnych ubraniach z karabinami na plecach nie budzi specjalnego zdziwienia.

Nadal jednak w nowych przepisach chodzi tylko i wyłącznie o wprowadzenie kontroli nad bronią i posiadaczami broni, a nie o rozbrojenie Szwajcarów – argumentują władze Szwajcarii i wszyscy zwolennicy nowego prawa – myśliwi, członkowie kółek strzeleckich, kolekcjonerzy, sportowcy – wszyscy miłośnicy broni będą mogli nadal uprawiać swoje aktywności. Nikt nie zostanie rozbrojony.

A artykuł 17 dyrektywy UE? – dopytują przeciwnicy. Faktycznie, cała ta debata nie miałaby żadnego sensu, gdyby nie furtka, którą pozostawiła sobie Unia. Artykuł 17 mówi, że w ciągu 5 lat przepisy mogą zostać jeszcze bardziej zaostrzone, jeśli się okaże, że nie przyniosą pożądanych rezultatów.

– Przepisy ZOSTANĄ zaostrzone – mówi Luca Filippini, prezes najważniejszego szwajcarskiego lobby strzeleckiego – bo przepisy nie mają sensu. Ani jeden egzemplarz broni użytej do zamachów terrorystycznych nie został zakupiony legalnie. My rozbrajamy praworządnych obywateli, a nie terrorystów.

Co na to Szwajcarzy?

Zdawało się, że Szwajcarzy są naprawdę oburzeni próbą ograniczenia swoich praw. 125 tysięcy podpisów udało się zebrać w ciągu zaledwie 3 miesięcy (a żeby przeprowadzić referendum na temat wprowadzanego przepisu potrzeba tylko 50 tysięcy podpisów).

Mimo emocji sięgających zenitu, według rezultatów sondaży Szwajcarzy bardziej boją się zerwania umów bilateralnych z Unią Europejską niż restrykcji. Aż 66% ankietowanych zamierza zagłosować za reformą prawa do posiadania broni.

W historii szwajcarskich referendów zdarzały się już jednak niespodzianki. Czy tak się stanie również i tym razem?

EDIT (19.05.2019): Szwajcarzy zaakceptowali projekt zaostrzenia prawa do posiadania broni większością 63,7% głosów.