Wśród moich szwajcarskich znajomych z Vaud jest taka legendarna Polka. Dlaczego legendarna? Bo zawsze widujemy się tylko na minutę podczas jakiś wspólnych imprez, zawsze próbujemy się umówić na dłużej i nigdy nam nie wychodzi! Gdy ja w Polsce, ona ma wolne, gdy ona się włóczy po Andach, ja piszę do niej właśnie smsa z propozycją wspólnego winka…

Dziewczyna pracuje na pół etatu w biurze, na drugie pół w restauracji, a także okazyjnie zajmuje się dzieciarnią i oczywiście robi podyplomówkę, uczy się jakiś egzotycznych języków obcych, a oprócz tego nie zaniedbuje życia towarzyskiego. To taka chodząca legenda, o której wszyscy znajomi Szwajcarzy mówią z nabożeństwem: „Ja zdychałem po tej nocy w klubie przez dwa dni, a Ada miała do pracy na 8…”

To jest przypadek ekstremalny, i nie nam, normalnym, zdychającym, ludzkim, się z nią porównywać. Fakt jest jednak taki – to nie nadzwyczajne zdolności, umiejętności, ani wytrwałość charakteryzują nas jako naród, ale ambicja!

Tak, tak, z opowieści znajomych wynika, że Ada wcale nie zaczynała w Szwajcarii z pole position! Przyjechała do Lozanny za szwajcarską miłością ze znajomością wyłącznie angielskiego i niedokończonymi studiami. Po połowie roku szwajcarska miłość odeszła z nowym wschodnioeuropejskim kąskiem, a Ada została sama, bez mieszkania, studiów, pracy, czy znajomości języka. To nie jest jednak historia Kopciuszka z Polski, którego odkrył królewicz na białym koniu… To nie historia szczęśliwych zbiegów okoliczności i spadania jak kot na cztery łapy, ale historia niewiarygodnej wręcz pracy nad sobą i samozaparcia. To jej ambicja sprawiła, że po rozstaniu ze szwajcarską miłością nie wróciła do swojej białostockiej wsi z podkulonym ogonem, tylko wzięła się za siebie.

Mam wrażenie, że historia Ady to w różnym stopniu historia większości polskich emigrantów startujących niemal zawsze z gorszej pozycji i swoją ciężką pracą osiągających później znakomite rezultaty. Nie wiem, w jakim środowisku się obracacie, ale gdy moi znajomi Szwajcarzy mają bez zastanowienia określić Polaków jednym lub dwoma słowami, zawsze pada przymiotnik: „pracowity” (i bardzo często: „nieco szalony”). Jasne, że są różni ludzie i nie da się generalizować, ale Polacy raczej nie wyjeżdżają za socjalem, tylko za możliwościami, jakie daje emigracja.

Nie mówię w tym przypadku jedynie o ludziach wykształconych. Znam jedną polską rodzinę z moich okolic – tata pracownik fizyczny, mama sprzątaczka i dwójka dzieci. Powiedzielibyście – to nie o nich dzisiaj moja historia. Nic bardziej błędnego! Rodzice ślęczą z dziećmi po pracy nad ich pracą domową. Ostatnio prawdziwą tragedią dla całej rodziny było to, że starszy chłopak nie dostał się do klasy uniwersyteckiej. Notabene – znam ich, ponieważ udzielam korepetycji dzieciakom. Wiedzą, że ich dzieci chodzą do szwajcarskiej szkoły i będą miały szwajcarskie obywatelstwo, jeśli o nie poproszą, ale i tak robią wszystko, żeby dzieci miały jak najlepszy start w dorosłe życie, podczas gdy w tym samym czasie szwajcarskie rodziny ze stoicyzmem przyjmują decyzję dzieciaków o wyborze szwajcarskiej szkoły zawodowej, po której również mogą mieć znakomitą przyszłość.

Tak to z nami jest. Moje pokolenie pamięta jeszcze czasy, kiedy Lego było niedostępnym luksusem, kiedy wyjeżdżając po raz pierwszy za granicę z zazdrością patrzyliśmy na ludzi w restauracjach, kiedy my w tym czasie pożeraliśmy domowe, lekko już podśmierdywujące kanapki w parku. Chcieliśmy być tak jak oni! Chcieliśmy więcej, bardziej, wyżej!

Czy ta ambicja jest nieco podszyta kompleksami? Tak, to może być też prawda. W końcu założę się, że tylko niewielki procencik moich czytelników od wczesnego dzieciństwa ubierał się w Levisy, jeździł na nartach w Courchevel i jadł sushi. Wiemy, skąd pochodzimy, dlatego tak histerycznie reagujemy na krytykę i staramy się dopasować do otoczenia, wielokrotnie przeceniając jego wartość. Kiedyś przeczytałam na jakimś forum jakieś narzekania, że Szwajcarzy mówią o Polakach, że ci mieszkają w norach. Na forum oczywiście oburzenie, że jak tak można… Ja najpierw byłam zdziwiona, że można naprawdę powiedzieć o kimś, że mieszka w norze. Potem byłam zdziwiona tym oburzeniem. Znam wielu Szwajcarów, którzy mieszkają…. hmmmm… może nie w norach, ale w mieszkaniach naprawdę starych, małych i obleśnych. A dlaczego się nie przeprowadzą? Noooo, na przykład jeden z nich jest jednym z mistrzów Europy w BMX i po prostu nie ma czasu na takie bzdury jak przeprowadzka. Inny przejął po rodzicach mieszkanie i płaci za 100 m2 jakieś 700 chf (oczywiście nie remontowane od czasów nowości – lat 50-tych poprzedniego wieku…). Ma dobrą pracę i rodzinę, ale nie zamierza dokładać kolejnych 2000 chf, żeby przeprowadzić się do mieszkania, które spełnia jakiekolwiek standardy nowoczesności. Plus, gdybym im powiedziała w oczy, że mieszkają w norach, prawdopodobnie by uważali, że jest to bardzo zabawne i jeszcze na drzwiach nakleili napis: „Nora”! Zero kompleksów! Mieszkanie to moja przystań, a nie przestrzeń wystawowa! Dlatego pewnie wstęp do ich nor mają tylko najbliżsi przyjaciele…

Myślisz pewnie, że ta cała historia jest prawdziwa i nawet coś Ci w głowie świta: „Aaaa, no tak, syn szwagra nie znał języka, a teraz zna dwa i ma świetną pracę…”, albo „No tak, moja kumpela została z dzieckiem sama, zacisnęła zęby i teraz pracuje na 100%, zajmuje się dzieckiem i jeszcze uczy się na podyplomówce!…” Nie zdajesz sobie pewnie sprawy z tego, że ta historia o polskiej ambicji to historia niemal o każdym z nas! Założę się, że również o Tobie (tylko jak zwykle sam siebie nie doceniasz). Trudno na samego siebie patrzeć obiektywnie i na zimno docenić olbrzymią drogę, jaką musieliśmy przejść poczynając od startu w dorosłe życie. Dlatego bardzo dobrze, że możemy czasami patrzeć na samych siebie oczami zachwyconych i zadziwionych naszą ambicją obcych –  Szwajcarów.