… i użytecznych, choć nie w każdym wypadku.

Oto szwajcarska odpowiedź na wszechobecny szwedzki minimalizm, który daje wrażenie, że wszystkie wnętrza i elementy dekoracji wyglądają tak samo (i stosowane bezmyślnie mogą być nudne jak flaki z olejem). Macie już dosyć białych, nieoheblowanych mebli o nazwie Kotbular, co najprawdopodobniej znaczy „jesteś prosiaczkiem, ty nie-Szwedzie”? Zaproponuję Wam chłodną logikę, ponure piękno industrializmu i hipnotyzującą precyzję najdrobniejszych detali w bardzo szwajcarskim stylu.

Nie jestem wielką znawczynią sztuki, więc nie chcę tego przedstawiać jako dominujący trend w Szwajcarii i dorabiać do tego jakieś szumne ideologie. Ot tak, po prostu, wybrałam dla Was kilka elementów szwajcarskiego designu i sztuki, które razem tworzą całkiem spójny obraz.

Szwajcarski Zegar Kolejowy Mondaine

Klasyka XX-wiecznego szwajcarskiego designu obecna na każdym szwajcarskim dworcu kolejowym. Minimalistyczny czarno-biały zegar z czerwonym akcentem został zaprojektowany przez szwajcarskiego inżyniera Hansa Hilfikera w 1944 roku na zamówienie Szwajcarskich Kolei. Wskazówka sekundowa, której kształt jest inspirowany sygnalizatorem dróżnika została dodana dopiero w 1953 roku.

Mechanizm zegara Mondaine jest dostosowany do szczególnych wymagań kolei. Wszystkie zegary kolejowe są zsynchronizowane: o każdej pełnej minucie otrzymują impuls elektryczny od głównego zegara sterującego. Ten impuls przesuwa wskazówkę o jedną minutę. Czerwona wskazówka sekundowa przesuwa się niezależnie od głównego mechanizmu sterującego. Jej obrót dookoła osi zegara nie trwa minutę, ale 58,5 sekundy. Następnie wskazówka zatrzymuje się 1,5 sekundy na górze czekając na impuls, żeby rozpocząć kolejną rotację.

W 1986 roku firma Mondaine opatentowała wzór Szwajcarskiego Zegara Kolejowego. Całkiem niedawno na podstawie naruszenia tego patentu wybuchła głośna afera. Firma Mondaine straszyła pozwem sądowym firmę Apple, która użyła zegara o bardzo podobnym designie w swoim iPadzie. Apple postanowiło się dogadać ze szwajcarskim producentem zegarków poza salą sądową i zapłaciło mu aż 22,5 miliona franków szwajcarskich w ramach odszkodowania za wykorzystanie podobnego wzoru zegara.

Jean Tinguely i sztuka kinetyczna

Szwajcarski artysta zdecydowanie zasługuje na osobny artykuł i na pewno się takiego doczeka. Nie mogło go jednak zabraknąć w tym zestawieniu. Jean Tinguely to szwajcarski malarz i rzeźbiarz najbardziej znany jako twórca rzeźb-machin i instalacji. Jego prace są wykonane z przedmiotów codziennego użytku – części urządzeń, zużytych rzeczy, zabawek, czaszek zwierząt. Nie to jednak stanowi o ich absolutnej wyjątkowości. Otóż rzeźby-machiny się ruszają! Po naciśnięciu przycisku zmieniają swoją formę, kształt, wydają dźwięki, wykonują swoją bezużyteczną pracę niczym prawdziwe maszyny. I to jest fascynujące i przykuwające uwagę.

W pracach Tinguely’ego widać jednocześnie zachwyt nad techniką, jak i jej potępienie. Oglądając niektóre jego prace ma się wrażenie, że artysta z nas kpi i nasza reakcja jest również częścią całego spektaklu. Weźmy chociaż pod uwagę rzeźby, których uruchomienie powoduje ich zniszczenie. Coś takiego wykracza poza ramy zwykłego „martwego” dzieła sztuki. Jednorazowa autodestrukcja pracy to spektakl, gdzie głównym aktorem jest nie tylko dzieło, ale również widzowie. Można ją traktować bardziej w kategoriach performance niż muzealnej prezentacji.

Jeśli interesuje Was jego sztuka, wybierzcie się do Muzeum Tinguely’ego do Bazylei. To jak sklep z cukierkami dla wszystkich fanów steam-punku i nieoczywistego piękna machin.

Helvetica – szwajcarska królowa czcionek

Na pewno znacie ten jeden z najpopularniejszych krojów pisma na świecie. Czytelny, minimalistyczny, bezszeryfowy, niezwykle elegancki i… neutralny jak ojczyzna jego twórcy Maxa Miedingera. Szwajcarski typograf zaprojektował Helveticę dla oficyny typograficznej Haas Type Foundry w 1957 roku. Krój pisma dość szybko zdobył popularność dzięki prostocie wyróżniającej się pośród ozdobnej, kiczowatej typografii używanej wówczas przez projektantów. Helvetica była świetnym kompromisem pomiędzy stylem współczesnym a klasycznym, eleganckim a modnym. Jeśli nie macie pojęcia cóż jest takiego zachwycającego w prostej, „podstawowej” czcionce, spójrzcie chociażby na literkę „a” i jej przepiękny brzuszek w kształcie łzy.

Helveticę zaadoptowało wiele znanych na całym świecie marek w swoim logo. Skype, Panasonic, Toyota, BMW, Nestle, American Apparel to tylko niektóre z nich. Jeśli interesuje Was ten temat, zerknijcie TUTAJ.

Helvetica jest obecnie jednym z najczęściej używanych czcionek komputerowych. Jej bezpośrednim konkurentem jest niezwykle podobny microsoftowski Arial. Jednak jak mówią plotki, projektanci wolą font szwajcarskiego typografa uznawany za nieco bardziej wyrafinowany.

Potwory w kosmosie, czyli Obcy

Oddalimy się teraz od sztuki użytkowej w rejony nieco bardziej fantastyczne, do dusznego krajobrazu, który wyszedł spod ręki szwajcarskiego artysty Hansa Rudiego Gigera. Ten malarz, rzeźbiarz, grafik, projektant i ilustrator jest najbardziej znany jako autor scenografii i twórca przerażającej postaci ksenomorfa do filmu „Obcy”. Jednak poza charakterystycznym industrialnym klimatem utożsamianym z fantastyką naukową w pracach Szwajcara można odnaleźć o wiele więcej w zależności od tego jak „głęboko” się na nie patrzy. I właśnie to jest w nich cudowne.

Na pierwszy rzut oka świat Gigera jest chory i perwersyjny. Artystę wyraźnie fascynuje połączenie człowieka i maszyny, a w jego pracach nieustannie przewija się motyw ciężarnych, nagich kobiet siedzących na tronie. Nie są to bynajmniej królowe, ale niewolnice. Kobiety są przywiązane do swojego symbolu potęgi milionem rurek i kabli, pogrążone w letargu, karmione przez sondę, sztucznie zapładniane przez maszyny. Gdy spojrzałam po raz pierwszy na wizje Gigera, pomyślałam, że Szwajcar jest naprawdę nieźle pokręcony. Dopiero po kilku minutach wpatrywania się w najmniejsze szczegóły, zdałam sobie sprawę z tego, że jest to metafora naszego świata. Czuję w tych obrazach bezsilność człowieka jako bezwolnego trybiku we współczesnym świecie, który przypomina wielką, zimną fabrykę. Jego celem nie jest życie. Jego celem jest przeżycie. Dociągnięcie swojego banalnego istnienia do śmierci za wszelką cenę, konsumowanie, wydanie na świat potomstwa, a to wszystko w letargu, bez świadomości siebie i otoczenia.

Jeśli zaciekawiły Was wizje Gigera, koniecznie odwiedźcie muzeum jego imienia, które znajduje się w Gruyere. Naprzeciwko budynku muzeum znajduje się warty odwiedzenia Bar Alien wykonany w stylu statku kosmicznego z filmu „Obcy”. Sączenie kawy na tronie w kształcie kręgosłupa ksenomorfa zapewnia niezapomniane wrażenia.

Torby Freitag – upcycling po szwajcarsku

Jak sprzedać coś, co znalazło się na śmietniku i jeszcze na tym dobrze zarobić? Oto niezły szwajcarski patent na dobry biznes! Firmy Freitag na pewno nie trzeba nikomu przedstawiać. Torby z używanych plandek od ciężarówek z uchwytami z pasów samochodowych zawojowały świat. Nic dziwnego, torby są tworzone ręcznie, wobec czego każda z nich jest unikatowa. Moda na upcycling, wyjątkowość designu każdej torby i dożywotnia gwarancja sprawiają, że Freitag ma wielu wielbicieli. Nie odstrasza ich nawet cena – więcej niż 150 franków szwajcarskich za torbę ze starych plandek to w końcu nie byle jaki wydatek. Firma działa od 1993 roku, produkuje 300 tysięcy toreb i posiada sklepy na całym świecie.

Nawet jeśli nie chcesz kupić torby Freitag, gdy będziesz w Zurychu, wybierz się do flagowego sklepu szwajcarskiej firmy dla czystej przyjemności podziwiania upcyclingowej architektury.

Zdaję sobie sprawę z tego, że powyższe zestawienie absolutnie nie wyczerpuje tematu szwajcarskiego designu i sztuki, a jedynie lekko go dotyka. Nie sposób jednak dobrze ująć tendencje dominujące wśród szwajcarskich artystów czy chociażby nawet stereotypowo pojęty szwajcarski gust w jednym krótkim artykule.

Co jeszcze powinnam wymienić w kontekście szwajcarskiego designu?